TARİXİMİZ
تورك تاريخي
بلوگا گؤره


بو بلوگدا تاريخدن و تاريخله ايلگيلي اولان قونولاردا دانيشيلاجاق.

بلوگون مودورو : محمد رضا خيري فام

نوروز بايرامينين تاريخسل كؤكلري

محمدرضا خيري فام

     نوروز بايرامي بير سيرا اولوسلارين ان بؤيوك بايراملارينداندير. بو بايرام آلتاي دان بالكانا دك يئرله شن ائل و اولوسلارين آراسيندا گؤرونور. سؤيله ديييميز جوغرافيادا چوخونلوقدا اولان توركلر، هر ايل نوروز بايراميني چئشيدلي آما اوخشار تؤرنلرله كئچيريرلر. حتي 1200 ايل اؤنجه دن باشقا توركلردن آيري دوشوب ايليشگي لري كسيلن ياقوت يا ساها ( ساكا ) لاردا دا نوروز گلنكلري گؤرونور. بو بايرام بوتون توركلرله ياناشي آسيانين نئچه- نئچه بؤلگه و اؤلكه سينده چئشيدلي اولوسلاردا گؤرونور.

     نوروز بايرامينين كؤكو و باشلانيشي حاقيندا آراشديريجي لار، تاريخچيلر، يازارلار و باشقالاري بير سيرا بلگه لره داياناراق چئشيدلي گؤروشلري ايره لي سورورلر.

     بعضي لرين استناد ائتدييي بير بويا (افسانه يه) گؤره آذربايجان دا جمشيدين اوخو اوو اوولاياركن بير داشا دييب، اوندان تؤرنن قيغيلجيملار چئوره ده كي اوتلاري يانديرير. بونو گؤرنلر ديز چؤكوب، اودا تاپينيب، او گونو نوروز آدلانديريرلار. بويدا جمشيد زاماني آذربايجاندا اودون تصادوفي كشفيندن سؤز گئدير. آنجاق بيلديييميز كيمي يوز مينلر ايل اؤنجه دن اينسان اوغلو (بشر) اودو تاپميش دير. بو گون ايشغالچي ائرمني لرين تاپداغيندا اولان آزيخ ماغاراسيندان تاپيلان كول و اوجاق يئرلري آذربايجاندا ان آزيندان 700000 ايل اؤنجه دن اودون يانديريليب قورونماسيني گؤسترير. بونلار جمشيدين آذربايجانا گلدييي گونو نوروزلا ايلگيلنديريب، نوروزون يئني گون آنلاميندا اولدوغونو سؤيله ييرلر. آنجاق بئله اولسايدي نوروز يوخ، روز نو اولمالي ايدي. چون كو، بيلديييميز كيمي فارسجادا نئجه ليك (صفت) آددان سونرا گلير. اما حتا اونلارين دئدييي دوغرو اولسا دا بئله، بو هئچ نه يي ثبوت ائده بيلمز. اؤرنه يين قاشيق سؤزو توركجه دير. آنجاق بو او دئمك دئييل قاشيغي توركلر كشف ائديب، قاشق سوزونو قوللانان فارسلار يا همين سوزون دييشيلميش فورماسيني كچك كيمي قوللانان كوردلر تاريخ سوره سينده قاشيق يئرينه اللريني قوللانميشلار. فردوسي، شاهنامه سينده شعر ديلي ايله سؤيله دييي جمشيد ماجراسي دا باشقالارينا تاي يالنيزجا بير بويدور. چون كو، بعضي لرين دوشوندويونون تام ترسينه شاهنامه تاريخ كيتابي دئييل. فارس قايناقلاريندا نوروزا گؤره ايسلامدان اؤنجه يه عاييد اولان هئچ بير ايز يا ماتريال يوخدور. سؤيله نيلن قايناقلارين ان اسكيسي ميلادي 9- جو يوز ايلده يازيليبدير.

     چوخلو چاغداش بيلگينلر باهار بايرامي ياخود نوروز بايرامينين توركلره عاييد اولدوغونو دوشونورلر. اؤرنه يين رحمتليك پروفسسور زهتابي يه گؤره بو بايرام 3000- 2500 ايل بوندان قاباق بو گونكو آذربايجان و اونون همدان بؤلگه سينده ياشايان اكلملي (التصاقي) ديللي قوتي و لولوبي و توركوستاندان (اورتا آسيادان) گلن باشقا ائللر و كوتله لرين آراجليغي ايله يارانميش دير.

     بويوك تورك بيلگيني ابوريحان بيروني ايسلامدان اؤنجه توركلرده بئله بير بايرامين اولدوغوندان دانيشير. دونيانين بيرينجي توركولوگو ماحمود كاشغارلي نين « ديوان لغات الترك » كيتابيندا دا بو بايرامدان سوز گئدير.

     بعضي لري نوروز بايرامينين همن ارگنه *** بايرامي اولدوغونو دوشونورلر. 400 ايل ارگنه *** دا ياشاديقدان سونرا اورادا سيغمايان توركلر بير قوردون يارديمي ايله ديشاري چيخيرلار. سونرالار گؤيتورك دؤولتيني قوران بو توركلر او گونو، يعني باهارين و قوچ آيينين ايلك گونونو قورتولوش گونو آدلانديريب، بايرام كيمي يعني بويوك گون كيمي ديرلنديريرلر. دئديكلره گؤره هله آنادولودا 50-40 ايل اؤنجه يه دك ياز بايرامي ارگنه *** آدي ايله چوخ گوزل و طنطنه لي تؤرنلرله كئچيريليرميش.

     آما چين قايناقلارينين يازديغينا گؤره گؤيتوركلردن اؤنجه بؤيوك بير خاقانليق (ايمپراتورلوق) قوران هونلاردا دا بو بايرام اولموشدور. ائرادان اؤنجه 3-جو يوز ايلده مئته خانين دؤنمينده بئله بير گونده هونلارين يئمك گوتوروب ائودن ديشاري چيخيب، شنليك ائتديكلريني بو قايناقلاردان اؤيرنيريك. دوغو هون دؤولتينده 3 بؤيوك بايرام وارايميش: 1) يئني ايل بايرامي 2) يازبايرامي 3) گوز بايرامي.

     هون و باشقا توركلرده اولان ياز تؤرنلري اويغورلارا كئچيب، گونوموزه دك ده قورونوبدور. سلجوقلار دؤنمينده ده بو بايرام اولور. مليك شاه سلجوقي نين سلطنتي زاماني خاقانين بويوروغو ايله بيلگينلر توپلاشيب جلالي يا ملكشاهي آدلي ايل ساياري دوزنله ييرلر. او زاماندان چئشيدلي زامانلاردا كئچيريلن نوروز بايرامي باهارين بيرينجي گونو اولوب ايلين باشلانيشي دا ائله همين گون اولور.

     باشقا ماراقلي بلگه لردن بيريسي ده توركلرين 12 حئيوانلي ايل سايارلاريدير. بو ايل سايارين باشلانيشي دا باهارين ايلكي ايميش.

     نوروز بايرامي هانسي چاغدا، هانسي يئرده، هانسي اولوسدا دا يارانيرسا يارانسين، بو بويوك بايرام بوتون نوروزو قوتلايانلارلا كئچيرنلريندير.





یازینین چئشیدی : ، 
باشلیقلار :


قونولار
     
قیراق یارپاقلار
بلوگون آماری
  • بوتون گؤروشلر :
  • بوگونکو گؤروشلر :
  • دوننکی گؤروشلر :
  • بو آیکی گؤروشلر :
  • گئچن آیین گؤروشلری :
  • بوتون یازیلارین سایی :
  • سون یئنی لنمه :